Bezienswaardigheden

Kruithuis

Het Kruithuis is gebouwd in 1836 ter vervanging van het vorige, dat in 1816 is gesloopt. Dat het om een kruithuis gaat zien we aan de kopgevel. U ziet duidelijk het ronde tongewelf van een meter dikte. Het kruit moest veilig opgeborgen worden. Het gebouw is in feite een grote bovengrondse kelder. Tijdesn de Tweede Wereldoorlog deed het gebouw dienst als openbare schuilplaats voor bewoners van de Elisabethstraat.

Affuitloods

Markt 7, Geertruidenberg in Geertruidenberg

In het verleden, van omstreeks 1593 tot 1670, staat hier de brouwerij 'Den Bonten Osch'. In dit laatste jaar wordt er een militair magazijn gebouwd, "’s-Lands Magazijn” of 'Kleinder Arsenaal' genoemd. Dit oorspronkelijk militaire gebouw bestaat uit een hoog gedeelte aan de Havenzijde en een laag gedeelte aan de Marktzijde. Het gebouw dient voornamelijk als magazijn van het artilleriematerieel, zoals affuiten (onderstellen van kanonnen), wapenkamer, kantoor en logies voor troepen. Na de Tweede Wereldoorlog wordt het hoge deel van het gebouw verkocht aan een aannemer en het lage deel wordt brandweerkazerne. In 1997 krijgt het deel aan de Markt een horecabestemming.

De Gulden Valck

Markt 17 in Geertruidenberg

Huis in empire stijl daterend uit de 19de eeuw, maar gegrondvest op oudere bebouwing met grote kelders. Vanaf 1576 is het een brouwerij waar verschillende brouwersfamilies de scepter zwaaien. Ieder van hen geeft er een eigen naam aan. Zo heet het in 1622 De Witte Sterre en later In de Swaenhals. In 2009 krijgt het huis een andere oude naam: De Gulden Valck. In 1784 koopt Hermanus Wessels, schepen van de stad en een bekende aannemer-metselaar, het huis. Hij bouwt het nieuwe Oude Mannen- en Vrouwenhuis, het voormalige stadhuis in Raamsdonk, vernieuwt de gevels van het stadhuis en de gasthuiskapel en restaureert de toren van de Geertruidskerk.

De Oude Wacht

W. Muldersplein 1 in Geertruidenberg

Dit militaire wachthuis is een van de twee wachthuizen uit de jaren dertig van de 19de eeuw. De vesting Geertruidenberg wordt na 1830 als gevolg van de Belgische opstand gemoderniseerd. De wachthuizen staan dan aan de twee enige invalswegen waarlangs de stad bereikbaar is en dienen als onderkomen voor de militairen die het inkomende en uitgaande verkeer moeten controleren. Dit wachthuis uit 1836 is gebouwd op de plaats van de voormalige 'Dordrechtse Poort', die ook wel 'Waterpoort' genoemd werd, vandaar de naam 'Waterpoortstraat'. Achter het wachthuis heeft een langgerekt militair magazijn gestaan voor berging van de brandblusmiddelen voor het garnizoen.

De Pinksterbloem

Oude Stadsweg 1 in Geertruidenberg

In 1902 koopt de baksteenfabrikant en latere burgemeester Herman Allard een stuk grond in de Emiliapolder dat 'De Pinksterbloem' heet. Van de eerste stenen die in zijn Waalsteenfabriek 'De Donge' gemaakt zijn, bouwt hij een landhuis naar ontwerp van architect J.L. van Straaten. Het huis wordt eveneens 'De Pinksterbloem' genoemd. Ondanks de wijzigingen van tuinarchitect Reyers in 1920, is in de tuin het ontwerp uit 1903 van tuinarchitect Maréchal nog te herkennen. In 1990 zijn het huis en de tuin grondig opgeknapt.

Geertruidskerk

Elfhuizen 3 in Geertruidenberg

De eeuwenoude Geertruidskerk heette Sint Gertrudiskerk voor de reformatie. Deze kerk kwam rond 1540 gereed. Vele rampen heeft de kerk doorstaan: brand, de Elisabethsvloed, de grote vernielingen die de Franse troepen hebben aangericht. In 1989 werd de kerk gerestaureerd en het interieur in alle glorie hersteld. De toren van de kerk is in de periode 1990-1992 grondig gerestaureerd. In de maanden juli en augustus is de kerk van maandag tot en met zaterdag tijdens de middagen open voor publiek en gratis te bezichtigen en vinden er concerten plaats. Bezichtiging is ook mogelijk na reservering via het VVV kantoor, tel.: 0162 - 517689.

Havenkazerne ( De Schattelijn )

Vismarktstraat 4a in Geertruidenberg

Omstreeks 1786 is op de plaats van de huizen van de brouwerijen "De Bel”, "Den Ancker” en "De Posthoorn” door Thomas Schattelijn een nieuw woonhuis in Lodewijk XVI-stijl gebouwd. In 1809 logeert Koning Lodewijk Napoleon hier als gast van de stad. In 1833 koopt het Departement van Oorlog het complex, dat kazerne en militair hospitaal wordt. Na 1920 kent het gebouw diverse bestemmingen en in de jaren tachtig van de 20ste eeuw koopt de gemeente het vervallen gebouw. Slechts de brouwerij "De Bel” is bewaard gebleven, "De Posthoorn” is in 1934 door een brand verwoest. Na restauratie krijgt het in 1989 een culturele bestemming: "De Schattelijn”.

Het Weeshuys

Markt 52 in Geertruidenberg

De voormalige kapel van het middeleeuwse Gasthuis is tegenwoordig restaurant Het Weeshuys. Het Gasthuis ligt op deze plaats vanaf 1436 en vervulde een belangrijke functie als halte voor de Hollandse pelgrims naar Santiago de Compostela.

Het Witte Hart

Markt 27 in Geertruidenberg

Dit huis in Lodewijk XVI-stijl heeft nog middeleeuwse kenmerken. Het hardstenen bordes is echter een toevoeging uit de late 20ste eeuw. Rechts achter het poortje bevindt zich een gedeeltelijke laat-middeleeuwse steeg, om goederen over naar achteren te vervoeren, 'borrieweg' genaamd. In 1622 woont hier Wouter Heys, die aan de Havenzijde de bierbrouwerij "’t Hert” bezit. In 1672 komt het huis in handen van brouwer en burgemeester Matthijs Schuijfhill en via een drietal andere eigenaars/brouwers koopt in 1784 Hermanus Wessels het huis, dat dan 'Het Witte Hart' heet. Van 1928 tot 1959 woont hier de Bergse kunstschilder en huisarts Jo Jaspers.

Hoofdwacht en Arsenaal (Fort St. Gertrudis)

Haven 54 in Geertruidenberg

Dit neo-klassiek bouwwerk dateert uit het einde van de 18e eeuw. Op oude genie-tekeningen heet het gebouw het tuighuis. Aan de voor- en achtergevel siert het gebouw een rijk beeldhouwwerk met allerhande krijgtrofeeën.

Markt Geertruidenberg

Markt in Geertruidenberg

Stedelijke Godshuizen

Gasthuisstraat in Geertruidenberg

De huidige 'Stedelijke Godshuizen' zijn ontstaan uit het 'Oude Mannenhuis' en het 'Oude Vrouwenhuis'. Tussen 1775 en 1778 wordt op de plaats van het oude gebouw het nieuwe 'Oude Mannen- en Vrouwenhuis' gebouwd. Het ontwerp is van architect Philips Willem Schonk. In de voorgevel, nu achtergevel, geven beelden van een oude vrouw en oude man de functie van het gebouw weer. Deze replica's zijn in de 20e eeuw gemaakt naar het voorbeeld van de originele beelden uit 1769 (vrouw) en 1778 (man) van de steenhouwer Guilliam Carrier.

Uitkijktorentje Allard

Commandeurstraat 16 in Geertruidenberg

Willem van Oranje bouwt hier in 1575 het 'Groot- en Klein Prinsenhof'. In 1820 koopt Jan Baptist Allard het 'Klein Prinsenhof', waarna het tot 1888 in bezit is van zijn weduwe Maria Anna Adriana Brouwers, en van 1888 tot 1899 van hun zoon Johannes Ph. N. F. Allard, priester en rector van het Zusterklooster Sint-Agnes, gelegen aan de Venestraat. Om de omgeving te kunnen bekijken, bouwt rector Allard in 1888 in de tuin van het 'Klein Prinsenhof' een uitkijktorentje op een gemetseld voetstuk, waaraan hijzelf de keramische versiering aanbrengt. Het gietijzeren torentje is voorzien van een nieuw koperen dak en behoort nu tot de ‘kleine monumenten’ van Geertruidenberg.

Vestingwerken

Stadsweg 1 in Geertruidenberg

Het Commandeursbolwerk ligt aan de westkant van Geertruidenberg en dateert in zijn huidige vorm van 1830. Direct na de inname van Geertruidenberg in 1573 liet Willem van Oranje beginnen met het aanleggen van vestingwerken. Het Statenbolwerk, aan de noordkant van de stad, is kleiner dan het Commandeursbolwerk omdat het aan een veilige kant is gelegen. Een enkele gracht bood genoeg bescherming aan deze kant van de stad.

Vishal

Vismarktstraat 15 in Geertruidenberg

De visserij is eeuwenlang een belangrijke inkomstenbron voor Geertruidenberg. De bloeitijd ligt tussen 1421 en 1800. Er wordt zalm, steur en elft tot ver over de grenzen uitgevoerd. Langs de straten wordt vanuit manden en kramen de levende vis verkocht. Er is ook en vishal, eerst aan de Havendijkstraat, en vanaf 1772 aan de Vismarktstraat, naar ontwerp van architect Philips Willem Schonk. De natuurstenen elementen zijn van steenhouwer Guilliam Carrier. Op het torentje van het mansardedak staat een windwaan met de afbeelding van een zalm.

Voormalig Stadhuis

Markt 32-34 in Geertruidenberg

Twee grafelijke huizen uit de 17de eeuw zijn nu één pand (32-34). In de late middeleeuwen staan deze huizen naar achteren. Ze zijn in 1330 in bezit van de graaf van Holland. De graaf stelt vóór 1338 het zelfstandige rechter huis (34) ter beschikking aan de Lombarden, oftewel de bankiers, waarmee de graaf zaken doet. In het linker huis (32) vestigt hertog Albrecht in 1390-1393 zijn muntatelier. In 1623 en 1632 koopt Karel van Beveren, rentmeester van de Prins van Oranje, beide huizen en voegt deze samen tot het huidige pand. De voormalige hofstede van de graaf (36) en een vierde grafelijk huis (38) zijn daarvan gescheiden door de Heilige Geeststeeg.

Waterpomp

Markt 1 in Geertruidenberg

Deze waterpomp dateert uit de 18e eeuw en is vervaardigd door Guilliam Carrier.

Korte Broekstraat

Korte Broekstraat in Raamsdonk

De boerderijen op de nummers 3-5 en 9, daterend uit de 18de en 19de eeuw, zijn van het Langstraatse type. Kenmerkend is de langgerekte bouw en het rieten wolfdak met de vier schuine vlakken. De achterkant van deze boerderijen ligt aan de straatkant. Aan de voorzijde lag oorspronkelijk een voetpad. De villa op nummer 2 is in 1887 gebouwd door de eigenaar van de toentertijd ook aan deze straat gelegen brouwerij ‘De Wereld’. Het is een mooi voorbeeld van een luxueuze fabrikantenvilla behorend bij een lokale bierbrouwerij. Het woonhuis is gebouwd in de zogenaamde eclectische stijl. Typerend daarvoor is dat er onderdelen zijn toegepast die aan vroegere bouwstijlen zijn ontleend.

Lambertuskerk

Kerklaan 4 in Raamsdonk

De Lambertuskerk is een monumentaal gebouw op een historische plek in een landelijke omgeving. Deze kerk, waarvan de oorsprong teruggaat naar de twaalfde eeuw, geeft door zijn mix aan bouwstijlen een goed beeld van het gebruik door de eeuwen heen. In de afgelopen jaren is het interieur van het gebouw grondig gerenoveerd en geschikt gemaakt voor multifunctioneel gebruik.

St. Bavokerk

Kerkplein 2 in Raamsdonk

De Sint Bavokerk dateert uit 1889. In tijdsvolgorde genomen is zij de derde parochiekerk van Raamsdonk. Het is een schepping van bouwmeester C.Weber uit Roermond. De kerk is opgetrokken in neoromaanse stijl in de vorm van een kruisbasiliek. De klaverbladvormige oostpartij die het koor omkranst is bijzonder fraai van lijn. Weber had in zijn concept van de westgevel twee torens opgenomen aan weerszijden van de hoofdingang die tot aan de noklijn reikten. Gebrek aan middelen heeft de volledige realisering van die visie helaas in de weg gestaan. Beide torens zijn slechts uitgevoerd tot op muurhoogte.

Fort Lunet

Maasdijk in Raamsdonksveer

Dit verdedigingswerk is in de jaren 1837-1839 gebouwd ter bewaking van zowel de Donge als de naastgelegen straatweg Breda-Gorinchem. Deze weg heeft keizer Napoleon aangelegd, vandaar de naam Keizersdijk en Keizersveer. De lunet is in 1919 als verdedigingswerk opgeheven. Bij de verlegging van de straatweg in de jaren ’30 is de oostelijke gracht grotendeels gedempt. De lunet heeft in de saillant (scherpe punt van een bolwerk) een bomvrij kruitmagazijn met rechts daarvan vijf en links vier kanonkelders, in de keel (opening in een bolwerk) een bomvrij gebouw zonder gronddekking voor legering en opslag.

Henricusgebouw

Schoolpad 2A in Raamsdonksveer

Het Henricusgebouw is in 1872 gebouwd als eerste openbare school van Raamsdonksveer. In 1895 komt er een nieuw schoolgebouw aan het Heereplein. " ’t Ouw school” zoals het in de volksmond heet, wordt dan het verenigingslokaal van de harmonie. In 1922 koopt de Rooms-katholieke parochie dit pand. Het krijgt de naam Henricusgebouw. In 1950 wordt het verkocht en krijgt het verschillende bedrijfsfuncties. Op initiatief van de gebroeders Zijlmans en stichting Veers Erfgoed verwerft het gebouw in 2009 de eerste plaats in de provinciale wedstrijd 'Mijn mooi Brabant'. Met een provinciale subsidie is het pand verbouwd tot een bestemming voor kunst en cultuur.

Huis ten Deijl

Wilhelminalaan 6 in Raamsdonksveer

Het pand van Huis ten Deijl wordt in 1906 gebouwd als vervanger van een naastgelegen herberg die door brand is verwoest. Deze herberg doet dienst als wisselplaats voor de paarden en de postkoets die reizigers afzet of opneemt. De herberg ligt strategisch op de Napoleonsroute. In 1812 wordt deze verharde stenen weg van Amsterdam naar Parijs aangelegd om zo Napoleons troepen te kunnen verplaatsen. De Wilhelminalaan heeft heel lang onderdeel uitgemaakt van het traject Breda-Gorinchem. Het nieuwe pand van ‘Huis ten Deijl’ start als hotel/café maar groeit uit tot danszaal en later tot discotheek.

Huize Chartroise

Heereplein 10 in Raamsdonksveer

Huize Chartroise is in opdracht van burgemeester Mr. Theo Heere gebouwd in de jaren 1940-1941. Het ontwerp is van de Brabantse architect C.H. de Bever. In de topgevel staat de naam Chartroise, de Franse benaming voor Kartuizer. Deze verwijst naar de voormalige statige woning van de ambachtsheer, dichtbij de fundamenten van het kartuizerklooster, in de omgeving van de huidige Kloosterhoeve. In de achtergevel bevindt zich een gevelsteen uit dat huis, met de familiewapens van de grootouders van Anna van Son, ambachtsvrouwe van Raamsdonk van 1751 tot 1789. De voormalige gemeente Raamsdonk koopt in 1970 het huis van de familie Heere en verbouwt het tot gemeentehuis.

Kiosk

Heereplein in Raamsdonksveer

In 1908 schenkt de bevolking de Koninklijke harmonie 'De Eendracht' een mobiele kiosk. Op verzoek van de burgemeester onstaan in 1949 plannen voor een permanente kiosk op de kop van de in 1971 gedempte haven. Een kiosk op het Heereplein zou namelijk het plein ontsieren. De gemeente zorgt voor de aanleg van de onderbouw. De opbouw wordt uitgevoerd door verschillende verenigingen uit Raamsdonksveer. Op 30 april 1951 wordt de kiosk in gebruik genomen. Eind 2007 start op initiatief van Stichting Veers Erfgoed een grootschalige renovatie van de kiosk. Op 29 april 2008 wordt de kiosk, met hulp van plaatselijke ondernemers en organisaties, weer feestelijk in gebruik genomen.

Molen De Onvermoeide

Hoevendijk 1 in Raamsdonksveer

In Raamsdonksveer was tot 1890 geen windmolen aanwezig. De Onvermoeide is de enig overgebleven windmolen van de twee concurrerende molens die op korte afstand van elkaar werden gebouwd; de andere molen heette Zeldenrust en is in 1991 gesloopt. De Onvermoeide was eigendom van de familie Martens, die al in 1900 op motorkracht maalden en al in 1908 met een elektromotor. In 1944 explodeerde een granaat op de luizolder, wat veel schade opleverde. De molen werd in 1947 onttakeld en pas aan het eind van de jaren 60 van de 20e eeuw werd een restauratieplan gemaakt. De gemeente kocht De Onvermoeide in 1970 aan; de restauratie was in 1974 voltooid. Na de restauratie ging de molen weer draaien, en af en toe ook malen. In 2008 was de molen in een dusdanige toestand dat draaien overantwoord werd en is de molen stilgezet. In 2011/2012 is de molen gerestaureerd en op 1 september 2012 werd de molen weer opnieuw in gebruik gesteld.

Protestantse kerk

Emmastraat in Raamsdonksveer

De bouw van de Protestantse kerk wordt in 1880 voltooid. Het gebouw behoort tot de Nederlands Hervormde gemeente Raamsdonk, die sinds 1611 gebruik maakt van de middeleeuwse Lambertuskerk aan de rand van Raamsdonk. Dit kerkgebouw wordt in 1878 door brand getroffen waarbij gebouw en interieur zwaar beschadigd raken. Kort daarop ontstaat binnen de gemeente een discussie over de bouw van een kerk in Raamsdonksveer waar de meerderheid van de gemeenteleden woont. Architect Van Seters ontwerpt voor de gemeente de Veerse kerk. In 1970 wordt het interieur grondig gerestaureerd en in februari 2002 krijgt de kerk de status van rijksmonument.

Voormalig gemeentehuis

Heereplein 1 in Raamsdonksveer

Het voormalige gemeentehuis wordt in 1895 gebouwd als openbare school, als vervanger van de in de volksmond genoemde " ‘t Ouw school” aan het Schoolpad. In 1929 koopt de gemeente Raamsdonk het gebouw en verbouwt het tot gemeentehuis. Omdat Raamsdonksveer in die tijd veel sneller groeit dan het dorp Raamsdonk, besluit de gemeenteraad het raadhuis van Raamsdonk naar dit pand te verplaatsen. De gemeentenaam Raamsdonk blijft. Architect Sangster, de ontwerper van de watertoren aan de Oosterhoutseweg, ontwerpt een nieuwe façade. Na de koop van Huize Chartroise aan de overzijde van het Heereplein verliest het zijn functie als gemeentehuis.

Voormalig postkantoor

Wilhelminalaan 2 in Raamsdonksveer

In de tweede helft van de 19de eeuw ligt het postkantoor aan de andere zijde van de straat, strategisch langs de postroute Breda-Gorinchem. Het Post- en Telegraafkantoor wordt al gauw te klein. Het toeval is dat het aan de overzijde gelegen ‘Huis ten Deijl’ afbrandt. Het terrein wordt openbaar verkocht aan de Posterijen. Op 24 december 1908 wordt het nieuwe postkantoor in gebruik genomen. Het postkantoor is door de rijksbouwmeester ontworpen in de zogenaamde chaletstijl. Deze stijl raakt rond 1900 in zwang en is gebaseerd op de Zwitserse chaletbouw, met kenmerkende details als overstekende kappen, veel houtwerk en het zogenaamde vakwerk.

Watertoren

Oosterhoutseweg 18 in Raamsdonksveer

De karakteristieke watertoren uit 1925 is ontworpen door architect Hendric Sangster. Hij is de belangrijkste ontwerper van watertorens in Nederland en bouwt in de periode 1920 tot 1935 een aantal watertorens, verspreid over Nederland. Zijn belangrijkste werken uit 1924-1927 worden in art-deco stijl ontworpen. De toren heeft een hoogte van 43,85 meter en heeft één waterreservoir van 300 m3. Dit is niet het enige werk van Sangster in Raamsdonksveer. Aan het Heereplein verbouwt Sangster in 1929 de facade van het oude gemeentehuis. In 1969 is de watertoren gerestaureerd. Bij de restauratie is de toren voorzien van een deklaag van cement.